1-15 EKİM 2024

Detaylar

• 7 Ekim 2023 tarihinde İsrail-Filistin arasında başlayan savaşın üzerinden bir yıl geçerken, 3. Dünya savaşının Orta Doğu'dan başlama ihtimali de gün geçtikçe artmaktadır. ABD'li yetkililer, İran’ın Nisan ayında İsrail’e karşı düzenlediği misilleme saldırılarının zayıf kaldığını ve bu durumun İsrail’i daha cesur adım atmaya ittiğini düşünmektedir. İsrail’in Hizbullah’a yönelik saldırıları ve Lübnan'a yönelik kara harekâtı planları bölgedeki gerilimi artırmaktadır. İran, iç ve bölgesel baskılarla karşı karşıya kalırken, 1 Ekim'deki balistik füze saldırısı İran’ın cesaretini göstermiştir. Gerilimin tırmanma tehlikesi göz ardı edilmemelidir. ABD, İsrail'in büyük çaplı bir saldırısında yer almayacağını belirtmeli ve bu tür eylemleri önlemek için tüm diplomatik nüfusunu kullanması gerekmektedir.

• ABD Eylül ayı istihdam raporunda, işsizlik oranı %4,1'e düşmüş ve 254.000 yeni istihdam eklendiği görülmüştür. Önceki iki ayın istihdam verileri 72.000 yukarı revize edilirken, istihdam artışları son üç ayda ortalama 186.000'e ulaşmıştır. Eylül ayında restoran, sağlık hizmetleri ve inşaat sektörlerinde önemli istihdam artışları gözlemlenirken, kamu sektörü 31.000, perakende sektörü 15.600 yeni istihdam sağlamıştır. Öte yandan, imalat sektörü 7.000 iş kaybederken, otomotiv sektörü 6.500 azalma göstermiştir.

• Son aylarda küresel emtia piyasalarında sakinlik gözlenirken, Orta Doğu’daki gerilimler yeni dalgalanmalara yol açmıştır. Brent ham petrol fiyatları, 30 Eylül'de 71,77 USD/varil iken, 6 Ekim'de 77,72 USD/varile yükselmiştir. Bu artış, ABD’nin İran’ın petrol altyapısına yönelik açıklamalarıyla ilişkilendirilirken, İran’a yapılacak bir saldırının günde 1,5 milyon varil arz kaybına yol açabileceği öngörülmektedir. Enerji fiyatlarındaki artışın, net petrol ithalatçı ülkeler üzerinde etkili olması ve çatışmanın tırmanmasının emtia fiyatlarında şoklara yol açabileceği düşünülmektedir.

• ABD'deki başkanlık yarışı hem iç hem de dış politikada önemli belirsizliklere yol açmaktadır. Senato ve Kongre'deki parti ayrılıkları, siyasi kararları bloke edebilmektedir. ABD-Çin geriliminin artması, gelişmekte olan ülkeler üzerinde yıkıcı etkiler oluşturabilmektedir. ABD'nin ticaret ve göç politikalarının yanlış yönetilmesi ise dolarsızlaşma süreçlerini hızlandırabilmektedir. Avrupa Birliği, ABD'den daha yavaş ilerleyen yeni göç politikaları üzerinde çalışırken, Ukraynalı göçmenler için yeni zorluklar gündeme gelebilir. ABD’deki başkanlık yarışı sonuçları, küresel dengeleri değiştirecek bir öneme sahiptir.

• 2022 yılı bahar döneminde Rusya, Moldova'daki reformist hükümeti devirmeyi ve Batı ile AB ilişkilerini baltalamayı amaçlayan hibrit saldırılarını yoğunlaştırmıştır. Dezenformasyon kampanyaları, sosyal medya platformları aracılığıyla Cumhurbaşkanı Maia Sandu'yu itibarsızlaştırmaya odaklanmakta, ayrıca siber saldırılar da Moldova'nın kritik altyapısını hedef alarak halkın devlet kurumlarına olan güvenini sarsmaktadır. Moldova, Avrupa Konseyi'nden adaylık statüsü almış olsa da sınırlı kaynaklarla Rusya'nın hibrit savaşına karşı mücadelesini sürdürmektedir. AB'nin desteği Moldova'nın direncini artırma açısından kritik bir rol oynamaktadır.

• FAO Gıda Fiyat Endeksi, Eylül ayında %3,0 artarak ortalama 124,4 puana ulaşmıştır. Şeker fiyatları Eylül ayında en büyük artışı göstererek %10,4’e yükselmiştir. FAO Tahıl Fiyat Endeksi, buğday ve mısır fiyatlarındaki artışla %3,0 artmıştır. Ancak, pirinç fiyatları genel ticaretin durgunlaşması nedeniyle %0,7 azalmıştır. FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, %4,6 yükselmiştir. FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi, %3,8, Et Fiyat Endeksi ise %0,4 yükselmiştir. 2024/25 tahminlerinde, küresel tahıl üretimi 2 yükseltilirken, dünya pirinç üretiminin ise tarihin en yüksek seviyesine ulaşması beklenmektedir.

• Almanya'daki şirketlerin büyük bir kısmı yapay zekâdan daha fazla üretkenlik beklemektedir. Özellikle hizmet sağlayıcıları (%10,2 - %20,9) ve ticaret sektörü (%9,1- %23) yüksek beklentilere sahipken, sanayi sektörü (%7,8 - %17,3) bu grubu takip etmektedir. Beklentilerin en düşük olduğu sektör ise inşaat (%8,2 - %14,8) olarak belirlenmiş olup, bu durum inşaat sektöründeki düşük yapay zekâ kullanımına da işaret etmektedir.